ΑΓΙΟ ΔΩΔΕΚΑΗΜΕΡΟ ΣΕ ΕΝΑ ΤΟΠΙΟ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ
ΕΙΣΗΓΗΣΗ π. ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ ΚΑΡΑΒΙΑ ΣΤΗ 10η ΣΥΝΑΞΗ ΑΝΑΓΝΩΣΤΩΝ ΕΡΜΙΟΝΙΔΑΣ
2/1/2022
Αγαπητοί αδελφοί!
Αφού σας ευχαριστήσω θερμά για τη σημερινή παρουσία σας στη 10η Σύναξη Αναγνωστών και συνεργατών στη θεία λατρεία της αρχιερατικής περιφέρειας Ερμιονίδος αλλά και για την διάθεση συνεργασίας και την προσφορά Σας στην λειτουργική ζωή των ενοριών μας, σας μεταφέρω τις πατρικές ευχές για το Άγιο Δωδεκαήμερο και τις ευχαριστίες του Σεβασμιωτάτου Ποιμενάρχου μας κ.κ. Εφραίμ.
Το θέμα της εισηγήσεως που θα παρουσιάσω στην αγάπη σας είναι: «Άγιο Δωδεκαήμερο σε ένα τοπίο πανδημίας». Θα επικεντρώσουμε όμως τη σκέψη μας στην ανεύρεση εσωτερικών αντισωμάτων (με τον προσωπικό πνευματικό μας αγώνα) και εξωτερικών αντισωμάτων (από τη σύναψη υγιών πνευματικών σχέσεων και συμμαχιών) που θα μας καταστήσουν ικανούς να αντιμετωπίσουμε την παρούσα συγκυρία προς σωτηρία και ωφέλεια ψυχοσωματική. Έχουμε την απόλυτη βεβαιότητα ότι ο Θεός που επέτρεψε τον πειρασμό αυτό, θα δώσει και την έκβαση και την υπέρβασή του, κατά τον πλούτο της αγαθότητάς Του. Τα αντισώματα αυτά καλλιεργούνται και αυξάνουν με την πνευματική ζωή αλλά και την εκκλησιαστική ζωή του καθενός μας.
Η πνευματική ζωή, αυτή την οποία όλοι, θεωρώ, επιθυμούμε να ζήσουμε, η εν Χριστώ ζωή όπως ορθότερα λέγεται, δεν είναι συνέπεια συνήθειας και επανάληψης συγκεκριμένων κινήσεων και μορφών λατρείας, αλλά πηγάζει από κάποιες αποφάσεις. Αυτές οι αποφάσεις, με τη σειρά τους, δοκιμάζονται στο «καμίνι» των πειρασμών και συγκυριών, ώσπου να γίνουν πια (οι αποφάσεις αυτές) μια μόνιμη κατάσταση κατά την οποία -σύμφωνα με την εμπειρική θεολογία- το Άγιο Πνεύμα κατοικεί μέσα στην ύπαρξη του ανθρώπου και τον οδηγεί σε εντελώς διαφορετικές εμπειρίες. Τον οδηγεί σε εμπειρίες που δεν μοιάζουν και δεν συγκρίνονται με καμιά άλλη από όσες σαν άνθρωποι έχουμε ζήσει ως τώρα και αποτελούν πρόγευση της αιώνιας μακαριότητας, δηλαδή της ευτυχίας, της χαράς και της απελευθέρωσης από καθετί γήινο που μας δεσμεύει και έχει βαθύτερη γενεσιουργό αιτία την επιθυμία της σαρκός.
Η εν Χριστώ ζωή, λοιπόν, είναι μια διαφορετική εμπειρία την οποία επιθυμούμε να γευτούμε. Τί, όμως, μας εμποδίζει να εκπληρώσουμε αυτή μας την επιθυμία; Πρώτα και κύρια η κατάκριση των αδελφών μας. Ας αναρωτηθούμε ποιές είναι οι βαθύτερες ψυχικές αιτίες της κατάκρισης. Η βασική αιτία που μας οδηγεί να κατακρίνουμε τους άλλους κρυφά ή φανερά είναι κατά κύριο λόγο οι δικές μας κρυφές επιθυμίες που δεν μπορούμε εμείς για διάφορους λόγους να εκπληρώσουμε. Αν όντως δεν μας εκφράζουν οι πράξεις των άλλων που κατακρίνουμε, αυτό θα φανεί στην πορεία. Ας πάρουμε όμως ως δεδομένο πως το χαρακτηριστικό γνώρισμα του ανθρώπου είναι το ευμετάβλητο ως προς τις αποφάσεις του και ανικανοποίητο, το αψίκορον ως προς τις επιθυμίες του. Επίσης, το ότι η στάση ζωής μας, καθορίζεται από τις εκάστοτε συνθήκες και από το τι μας συμφέρει σε προσωπικό, οικογενειακό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Με αυτά τα δεδομένα, σπανίως σκεπτόμαστε και συνειδητοποιούμε την μετά θάνατον προοπτική μας και το πώς αυτή μπορεί να επηρεάσει προς θετική κατεύθυνση τις πράξεις μας όσο ζούμε στον κόσμο αυτό.
Για να σταματήσει όμως αυτή η κατάσταση της έντονης κατακρίσεως του πλησίον μας, τίθενται αυτομάτως σε ισχύ οι λεγόμενοι «πνευματικοί νόμοι» για να αφυπνιστεί η όχι ακόμη πορωμένη (ναρκωμένη και αδρανής) συνείδησή μας. Και έτσι, επαναλαμβάνουμε και εμείς συνειδητά ή όχι το εξής γνωστό μοτίβο:
Για όλα αυτά που κατηγορούσαμε ως τώρα τους άλλους και κυρίως για θέματα πίστεως, τοποθέτησης απέναντι στις επιταγές της Εκκλησίας και στάσης ζωής [ενδεικτικά αναφέρω μερικά: πώς αντιμετωπίζουμε τις εκτρώσεις, πώς επιλέγουμε τον/την σύζυγό μας, ποιός είναι ο σεξουαλικός προσανατολισμός μας, πώς αντιλαμβανόμαστε την εντιμότητα, ποιά σχέση έχουμε με την παραβατικότητα και με εξαρτήσεις πάσης φύσεως, ποιός είναι ο ιδεολογικός μας προσανατολισμός, ποιά αίσθηση του δικαίου έχουμε κ.ά.] έρχονται έτσι οι συνθήκες και πράττουμε εμείς οι ίδιοι αυτά που κατηγορούσαμε. Έτσι, σε μια στιγμή από κατήγοροι γινόμαστε κατηγορούμενοι. Αυτά για τα οποία δυσφορούσαμε βλέποντάς τα στους συνανθρώπους μας, συμβαίνουν τώρα σε εμάς τους ίδιους. Αρχικά ως σκέψεις και πειρασμοί του μυαλού. Μετά, αφότου τα πράξουμε, μας ταλαιπωρούν ως τύψεις και ενοχές. Κατόπιν, ανάλογα –όπως είπαμε– με το πόσο πορωμένη ή αφυπνισμένη είναι η συνείδησή μας, κάποιες φορές τα συνηθίζουμε μαθαίνοντας να ζούμε με αυτά και λέμε: «άνθρωποι είμαστε δεν είμαστε τέλειοι…». Κάποιες άλλες φορές μεταμελούμαστε, γίνεται δηλαδή μια έκρηξη μέσα μας υπό το βάρος των ενοχών που μας οδηγούν στην σκέψη: «πώς εμείς τα κάναμε αυτά, πώς φτάσαμε σε αυτό το σημείο, εμείς, που είμαστε τόσο καλοί και ξεχωριστοί σε σχέση με τους άλλους…», κατά τη γνώμη μας πάντα. Η έκρηξη αυτή της μεταμέλειας, σαν πυροτέχνημα σβήνει γρήγορα και εμείς μένουμε ίδιοι.
Η υγιέστερη αντίδραση όταν ανακαλύψουμε πως κάνουμε αυτά που κατηγορούσαμε τους άλλους και μας την προτείνει η Εκκλησία μας είναι η ειλικρινής μετάνοια. Η μετάνοια θεραπεύει την ψυχή και ανακουφίζει ακόμη και τον βιολογικό μας οργανισμό. Αλλά για να υπάρξει μετάνοια χρειάζεται η παρουσία του Αγίου Πνεύματος μέσα μας. Με την μετάνοια πρώτα-πρώτα σταματάμε αυτομάτως και πλήρως να κατακρίνουμε τους άλλους. Μετά, σιγά-σιγά αλλά σταθερά, θεραπεύονται και οι πληγές της ψυχής μας. Σε διαφορετική περίπτωση, μπαίνουμε στον φαύλο κύκλο:
• Κατάκριση
• Πτώση στην κατηγορούμενη αμαρτία, ή ουσιαστική συμπόρευση με τον τρόπο σκέψης και ζωής που πριν κατακρίναμε
• ενοχές
• μεταμέλεια
• υποτροπή στην κατάκριση κ.ο.κ.
Αυτός είναι ο φαύλος κύκλος του φαινομενικά «καλού χριστιανού», ένας τύπος που συστηματικά καλλιεργείται στο χώρο της Εκκλησίας, χωρίς αυτός φυσικά να εκφράζει τον τρόπο ζωής που προτείνει η Εκκλησία. Αυτόν τον υποκριτικό και εγωκεντρικό (ωστόσο ατελή όπως και ο άνθρωπος) τρόπο πνευματικής ζωής συνηθίσαμε, αυτόν με το παράδειγμά τους μας δίδαξαν οι προγενέστεροι, ( χωρίς καθόλου να παραθεωρούμε τις φωτεινές εξαιρέσεις) με αυτόν μεγαλώσαμε, αυτόν κατηγορούμε αλλά και αυτόν πιστά κατά κανόνα ακολουθούμε. Έξοδο οριστική από αυτόν, όπως είπαμε, φέρνει μόνο η εν Χριστώ μετάνοια με ύψιστη έκφρασή της το ιερό μυστήριο της εξομολόγησης.
Αντιλαμβανόμαστε κατόπιν αυτών των διαπιστώσεων ποιά είναι η αιτία του χαμηλού πνευματικού επιπέδου (δηλαδή της όχι εν Χριστώ ζωής) της πλειοψηφίας των ανθρώπων της εκκλησίας οι οποίοι κατά τα άλλα είναι, (είμαστε) πολύ καλοί, ευυπόληπτοι και φιλήσυχοι άνθρωποι, ελεήμονες και εγκάρδιοι μέχρι να τους πειράξεις το «εγώ» τους, (μέχρι να μας πειράξει κάποιος το «εγώ» μας). Εσείς, οι νεότεροι βλαστοί της Εκκλησίας και συνεργάτες στο έργο της θείας λατρείας, μπαίνοντας σε αυτόν τον φαύλο κύκλο που προηγουμένως εντοπίσαμε, συχνά κυριεύεστε από μια ισχυρή απογοήτευση και αντιλαμβάνεστε και εσείς και όλοι οι προγενέστεροί σας, περίτρανα, πως πήρατε και πήραμε λάθος δρόμο. Γίνεται φανερό πως χτυπάμε τα συμπτώματα και όχι την αιτία της κατάστασής μας και πασχίζουμε να φτιάχνουμε διαρκώς την καλή εικόνα μας και όχι την εικόνα του Θεού μέσα μας. Ο Χριστός μάς θέλει ετοιμοπόλεμους και μαχητές, μη σκανδαλιζόμενους και μη αιφνιδιαζόμενους.
Η τελευταία δεκαετία, με όλες τις αλλαγές στην καθημερινότητα που επέφερε, μας έδειξε έντονα πως δεν τα έχουμε αυτά. Αναδείχτηκε σταδιακά ένας άλλος, ένας νέος τρόπος πνευματικής ζωής. Η «ηλεκτρονική πνευματική ζωή», ας την ονομάσουμε έτσι. Διευκρινίζω στο σημείο αυτό το αυτονόητο: η εξέλιξη της τεχνολογίας και επικοινωνίας όταν χρησιμοποιείται από εμάς με ωριμότητα επιφέρει μεγάλα οφέλη σε όλους τους τομείς της κοινωνικής, προσωπικής αλλά και της εκκλησιαστικής/λατρευτικής μας ζωής. Αρκετοί νέοι αλλά και πιο ηλικιωμένοι χριστιανοί όμως, ζουν σχεδόν αποκλειστικά ηλεκτρονική πνευματική ζωή. Πνευματικότητα δηλαδή ανάλογη με τη δύναμη των megabites και του wifi που διαθέτει και έχει πρόσβαση το κινητό. Ακούν από τα σύγχρονα τηλέφωνά τους, τους υπολογιστές τους και τους τηλεοπτικούς δέκτες τους τις ιερές ακολουθίες, ομιλίες εγγάμων και αγάμων κληρικών και μοναχών , σύγχρονων θεολόγων και «ειδικών» αγνώστων κατά κανόνα ως προς τη φυσική τους παρουσία, παίρνουν τηλε-κατευθύνσεις για το πώς να εκφράζουν την πίστη, διδάσκονται τον λόγο του Θεού ηλεκτρονικά και προχωρούν στην άκοπη και απερίσκεπτη πολλές φορές συστράτευση με τις απόψεις, τις τοποθετήσεις και τις τάσεις της επικαιρότητας και στάσεις ζωής όπως αυτές τις ακούν ή τις διαβάζουν, αδρανώντας για την εσωτερική τους κατάσταση και καλλιέργεια σε φυσικό χρόνο και από φυσικά πρόσωπα. Με αυτόν τον νέο τρόπο πνευματικής ζωής και με αυτή την συνήθεια στην παρούσα συγκυρία τόσο της οικονομικής κρίσης αλλά και της υγειονομικής κρίσης της πανδημίας σε συνδυασμό με τα άλλοθι που απλόχερα μας προσφέρει, αποξενωνόμαστε μεταξύ μας, καθώς όλοι λίγο ή πολύ έχουμε αυτοματοποιήσει το μυαλό και τα πνευματικά μας αντανακλαστικά. Με τον τρόπο αυτό βαθαίνει πολύ περισσότερο αυτή η αποξένωση, οδεύοντας σταδιακά σε ολικό αποπροσανατολισμό από τον στόχο ζωής μας που αποφασίσαμε πως είναι ένας: το να γίνει η ζωή μας εν Χριστώ ζωή.
Σε σχέση με τις περασμένες δεκαετίες, πρωτόγνωρα διλήμματα απασχολούν ακολούθους διαφόρων θρησκειών και ομολογιών. Φτάσαμε σε πλήρη σύγχυση και εμείς οι ορθόδοξοι χριστιανοί. Δεν μπορούμε να ορίσουμε την έννοια του «ιερού». Αιτίες διχασμών που υπήρχαν σε λανθάνουσα μορφή, τώρα εκδηλώνονται φανερά. Διάφορες ερμηνείες όπως: το εμβόλιο είναι το χάραγμα του αντίχριστου, η πανδημία δεν υπάρχει (ακούγαμε πριν ενάμιση χρόνο) και άλλες παρόμοιες- δεν τις αναφέρω, τις ξέρετε και μας έχουν κουράσει- έκαναν την εμφάνισή τους και βρήκαν εύπιστους υποστηρικτές που κατέφυγαν στις απόψεις αυτές για να καλύψουν την ανεπέρκειά τους την πνευματική και την μορφωτική, θέλοντας να αποποιηθούν τις ευθύνες τους στο τώρα, στο σήμερα. Έτσι, ο σύγχρονος άνθρωπος αποϊεροποίησε μέσα του το ανεκτίμητο δώρο της ζωής, έγινε είτε κυνικός και χωρίς αισθήματα, είτε ακραία συναισθηματικός και φοβικός. Να τονίσουμε εδώ πως όλες οι απόψεις είναι σεβαστές αλλά με τον τρόπο που τις δεχόμαστε, υπό την επήρεια του φόβου και της ανασφάλειας, δεδομένης και της έντονης επιρροής που αφήσαμε να ασκούν επάνω μας τα ηλεκτρονικά μέσα, γίνονται άμεσα αποδεκτές χωρίς να τους δίνουμε χρόνο να ωριμάσουν μέσα μας, υποκύπτοντας όλοι, αμαχητί, στον πειρασμό της ευκολίας που χαρακτηρίζει την μετανεωτερική εποχή.
Όλη αυτή η αφιλόξενη επικαιρότητα μας αναγκάζει όμως –θέλουμε δεν θέλουμε– να σκεφτούμε όχι με ταχύτητες 5G αλλά σε εγκόσμιο χρόνο. Να σκεφτούμε δηλαδή, περισσότερο πρακτικά και προσγειωμένα, όλα τα ανθρώπινα πράγματα και να διακρίνουμε τις καταστάσεις αποδίδοντας, κατά το ευαγγέλιο, τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ. Με προσοχή, ταυτόχρονα, να μην σκανδαλίσουμε κανέναν αδελφό μας. Αφού το επιτύχουμε αυτό, να αναρωτηθούμε το τι σημαίνει για εμάς το πρόσωπο του Σαρκωθέντος, Περιτμηθέντος και εν Ιορδάνη Επιφανέντος Ιησού Χριστού. Είναι για μας Υιός Θεού και Σωτήρας ψυχών και σωμάτων όλων των ανθρώπων και κατεξοχήν των πιστών ή δεν είναι; Από εκεί απορρέει η στάση ζωής που στην Εκκλησία του Χριστού ονομάζεται «υπάκοη». Υπακοη σημαίνει ζωή και ανυπακοή σημαίνει θάνατος, μας διδάσκει η εμπειρία των ασκητών. Είναι πράγματι πολύ δύσκολο να χωρέσει στον «σκληρό δίσκο» του μυαλού του σύγχρονου ανθρώπου, του μηχανικά σκεπτόμενου, αυτή η έννοια της εν Χριστώ υπακοής που είναι και η ουσία της εν Χριστώ αγιοπνευματικής ζωής. Κυριαρχούν στη σκέψη του τρία ρήματα : «θέλω», «ξέρω», «μπορώ» ενώ η εν Χριστώ υπακοή αλλάζει την βολική αυτή αλληλουχία των ενεργητικών ρημάτων ως εξής: Κύριε θέλω αυτό που εσύ θέλεις, να πράττω το θέλημά Σου, ξέρω πως Εσύ είσαι ο Δημιουργός και σωτήρας μου και με τη δύναμή σου μπορώ τα πάντα. Πού να υπακούουμε όμως; Γενικά και αόριστα; Όχι . Υπακοή στις επιταγές του Ευαγγελίου, υπακοή στην Εκκλησία που ερμηνεύει δια των κατηχητών και ιεροκηρύκων σε κάθε εποχή το Ευαγγέλιο, υπακοή στον τοπικό επίσκοπο, στον πνευματικό μας πατέρα-εξομολόγο, υπακοή στη Ιερά Σύνοδο των Επισκόπων που φέρουν, μαζί με όλους τους προαναφερθέντες, την ευθύνη των ψυχών μας και δεν μιλούν εκ του ασφαλούς και ανεύθυνα, όπως τόσοι και τόσοι καταστροφείς ψυχών. Με την οδό αυτή, την ανηφορική αλλά ασφαλή, την οδό της υπακοής, θα αποκαλυφθεί και το θέλημα του Θεού για τον καθένα ξεχωριστά έμπονα μεν και σταδιακά, αλλά στο τέλος περίτρανα. Θα μας αποκαλυφθεί το ποιός είναι ο σκοπός της ζωής του καθενός και πώς θα δοξάσουμε τον Θεό με τη ζωή μας. Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις και ευκαιριακές αναλύσεις στην Εκκλησία γιατί βαδίζει σιωπηλά τον δρόμο της εν Χριστώ αγίας υπακοής. Ας αφήσουμε τον χρόνο του Θεού, τον λειτουργικό χρόνο, να ενεργήσει μέσα μας. Ας αποφύγουμε πάση θυσία δελεαστικά συνθήματα και αναλύσεις της στιγμής, προφητολογίες, κινδυνολογίες και τα παρόμοια. Η Εκκλησία πέρασε διωγμούς, πολέμους, φυσικές καταστροφές, πανδημίες και όλα τα δεινά που μπορεί να φανταστεί κανείς. Τα αναφέρει όλα αυτά το ιερό Ευαγγέλιο και θα συμβαίνουν μέχρι της συντελείας του αιώνος. Πέρασε η Εκκλησία στην επί γης πορεία της πολλούς πειρασμούς κάθε είδους αλλά ιδού, ενίκησε, νικά και θα νικά γιατί έχει κεφαλή της τον Αρχηγό της ζωής και του θανάτου Ιησού Χριστό, το δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος τον συμπροσκυνούμενον και συνδοξαζόμενον με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα. Μέγα μυστήριο αυτό και ανερμήνευτο με την πεζή λογική μας.
Με αυτές τις σκέψεις, σας εύχομαι ολόψυχα να είναι ευλογημένη η νέα χρονιά και κατά τη διάρκειά της, εσείς, οι νέοι άνθρωποι και συνεργάτες, αναγνώστες και ιεροψάλτες της Εκκλησίας της Ερμιονίδος, να βρείτε το δρόμο της αγίας υπακοής. Να λέτε, όπως ο Τίμιος Πρόδρομος έλεγε στον Χριστό: «Αυτός πρέπει να αυξάνει , εγώ σε να μικραίνω». Να μικραίνει, Κύριε, το εγώ μου και να αυξάνεις Εσύ μέσα μου. Να μας φωτίζει ο Χριστός όλους μας ώστε να αντιμετωπίσουμε και την παρούσα δυσκολία και όσες θα έρθουν σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο με ακλόνητη πίστη, αγάπη για τον πλησίον, ακατακρισία, ταπεινοφροσύνη, εμπιστοσύνη σε αυτούς τους συνανθρώπους μας που είναι καλύτεροι γνώστες των επιστημονικών θεμάτων από μας και να μας κάνει άξιους να υπηρετούμε το ιερό αναλόγιο και το ιερό βήμα με σεβασμό και ζήλο πολύ, για να βρίσκουμε εκεί όλες τις απαντήσεις που κανείς δεν μπορεί να μας δώσει ! Σας ευχαριστώ ! Ο Θεός μαζί μας !
——///////————-
Εισήγηση ιεροψάλτου κ. Ιωάννου Νάκη
Θέμα: «Οι ιερές Ακολουθίες του Αγίου Δωδεκαήμερου από απόψεως λειτουργικής και από την θέση του ψάλτη και αναγνώστη».
Η περίοδος του Αγίου δωδεκαημέρου ξεκινάει από την ημέρα των Χριστουγέννων και ολοκληρώνεται την ημέρα των Θεοφανείων, από 25 Δεκεμβρίου μέχρι 6 Ιανουαρίου. Αυτές τις ημέρες εορτάζονται τρεις δεσποτικές εορτές: πρώτα η Γέννηση του Χριστού (25η Δεκεμβρίου) , μετά η Περιτομή του Χριστού (1η Ιανουαρίου) και τέλος τα Θεοφάνεια (6η Ιανουαρίου)
1. Προεόρτιες περίοδοι
Η προεόρτιος περίοδος των Χριστουγέννων ξεκινάει σε δύο στάδια. Το πρώτο στάδιο είναι από την εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου (21/11) που ξεκινούν να ψάλλονται οι καταβασίες «Χριστός γεννάται» και μετά την απόδοση της εορτής των Εισοδίων δηλαδή από τις 26 Νοεμβρίου, παράλληλα με τις καταβασίες των Χριστουγέννων αρχίζει να ψάλλεται και το προεόρτιο κοντάκιο: «Η παρθένος σήμερον τον προαιώνιονλόγον…». Από την εορτή του Αγίου Ανδρέου (29-30/11) αρχίζουν να ψάλλονται μερικά προεόρτια ιδιόμελα θεοτοκία (και νυν και αεί) των πανηγυρικών εσπερινών και των όρθρων, με περιεχόμενο που αναφέρεται στην προετοιμασία μας για τον εορτασμό των Χριστουγέννων. Μερικά από αυτά είναι το «Σπήλαιον ευτρεπίζου» σε ήχο πλάγιο του δεύτερου, «Υπόδεξαι Βηθλεέμ» σε ήχο πλάγιο του τέταρτου και άλλα.
Επισήμως η προεόρτιος περίοδος των Χριστουγέννων ξεκινάει στις 20 Δεκεμβρίου. Από την ημέρα αυτή στον εσπερινό προστίθενται (αντικαθιστώντας την χρήση της Παρακλητικής) :
α. τρία προεόρτια εσπέρια,
β. όλα τα «δόξα και Και νυν» ή μόνο τα «και νυν» αν εορτάζεται επίσημα κάποιος Άγιος,
γ. τα απόστιχα, το προεόρτιο απολυτικιο : «Ετοιμάζου Βηθλεεμ» (που το ορθόν είναι να ψάλλεται σε ειρμολογικό τέταρτο ήχο και ας αναφέρεται ο πρόλογος «κατεπλάγη Ιωσηφ»).
δ. Από 20-24 Δεκεμβρίου στον όρθρο ψάλλονται δυο καθίσματα προεόρτια στην αρχή του όρθρου και ένα μεσώδιο,
ε. προεόρτιος κανόνας
στ. προεόρτιο εξαποστειλάριο,
ζ. προεόρτια πασαπνοάρια και απόστιχα των αίνων με , συχνά, ιδιόμελα «Δόξα και νύν».
Κυριαρχούν οι πρόλογοι (αυτόμελα) : «Αι Αγγελικαί», «Οίκος του Ευφραθά» και «Αυλών ποιμενικών». σε ήχους πλάγιο του δεύτερου, δεύτερο και πλάγιο του τέταρτου, αντίστοιχα.
η. Εισάγεται από 20 μέχρι και 24 Δεκεμβρίου προεόρτιος κανόνας στα απόδειπνα όχι όμως πάντα με όλες τις ωδές. Τις πρώτες μέρες, στις 20, 21,22 και 23 του μήνα υπάρχουν τρεις ωδές και στις 24 του μήνα και οι 8 ωδές. Συνήθως οι προεόρτιοι αυτοί κανόνες ψάλλονται στον εσπερινό μετά το «νυν απολύεις» και όχι στα απόδειπνα, σύμφωνα με την υπόδειξη του τυπικού.
Προεόρτια περίοδος της περιτομής του Κυρίου δεν υπάρχει. Η Δεσποτική αυτή εορτή εορτάζεται μία μέρα, την 1 Ιανουαρίου και αποδίδεται την ίδια ημέρα. Τα προεόρτια της εορτής των Θεοφανείων ξεκινούν από την 1 Ιανουαρίου στον εσπερινό και ολοκληρώνονται την 5η Ιανουαρίου. Κατ’ αντιστοιχία με τα Χριστούγεννα υπάρχουν και εδώ κανόνες, προσόμοια, απολυτίκια και καθίσματα, εξαποστειλάρια και ιδιόμελα προεόρτια, τόσο στον εσπερινό όσο και στον όρθρο καθώς και κανόνες του αποδείπνου για την 1η-5η Ιανουαρίου οι οποίοι επίσης ψάλλονται στο τέλος του εσπερινού.
2. Μεγάλες και Βασιλικές Ώρες
Οι Μεγάλες Ώρες ( πρώτη, Τρίτη, έκτη και ενάτη) που λέγονται και «Βασιλικές» γιατί ανυμνούν τον Βασιλέα των όλων Χριστό, είναι οι ακολουθίες που ψάλλονται την παραμονή του Χριστουγέννων και την παραμονή των Θεοφανείων στους ιερούς ναούς. Συνηθίζεται σε πολλές ενορίες να ψάλλονται την προπαραμονή των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων, το εσπέρας.
Οι Μεγάλες Ώρες έχουν σχέση με τις ακολουθίες των ωρών όπως τις βρίσκουμε στο λειτουργικό βιβλίο «μεγάλο ωρολόγιο» στις οποίες υπάρχουν οι εξής αλλαγές:
α) οι δύο πρώτοι ψαλμοί του Δαβίδ από τους τρεις που διαβάζονται στην αρχή, είναι διαφορετικοί και αναφέρονται στο εορτολογικό γεγονός αντιστοίχως των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων β) αντί των συνηθισμένων τροπαρίων («το πρωί εισάκουσον» στην πρώτη ώρα, «Κυριε ο το Πανάγιόν σου Πνεύμα» στην τρίτη ώρα , κλπ) ψάλλονται τα προεόρτια απολυτίκια και το κοντάκια των αντίστοιχων εορτών. Στη μέση κάθε μεγάλης Ώρας περίπου, ψάλλονται δύο ιδιόμελα και ακολουθεί το «Δόξα και νυν». Και οι οκτώ ήχοι εναλλάσσονται στην ακολουθία των μεγάλων Ωρών. Τα ιδιόμελα αυτά είναι εξαιρετικού θεολογικού περιεχομένου που μας προετοιμάζουν για να εορτάσουμε την δεσποτική εορτή αλλά έχουν τονιστεί από τους μουσικούς και με υπέροχες μουσικές γραμμές. Μετά τα ιδιόμελα κατά τα οποία θυμιάζει ο ιερέας με το κατζίον(επιτραπέζιο θυμιατό) διαβάζονται δύο προφητείες σχετικές με την εορτή, ένα αποστολικό ανάγνωσμα και ένα ευαγγελικό ανάγνωσμα. Στο τέλος κάθε ώρας διαβάζετε η ευχή της ώρας. την πρώτη ώρα : Χριστέ το φως το αληθινόν… Στην Τριτη Ώρα : Δέσποτα Θεέ κ.ο.κ.
3. Θεία λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου.
Τελείται τρεις φορές κατά το άγιο Δωδεκαήμερο. 1. Την παραμονή των Χριστουγέννων, 2. την 1η Ιανουαρίου εορτή της Περιτομής του Κυρίου και μνήμη του ποιητή της λειτουργίας Μεγάλου Βασιλείου και 3. την παραμονή των Θεοφανείων.
Όταν και η εορτή των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων συμπέσει ημέρα Κυριακή η Δευτέρα τότε υπάρχει μια τροποποίηση του τυπικού την οποία δεν θα αναλύσουμε στην παρούσα παρουσίαση.
Η θεία λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου γίνεται μαζί με τον εσπερινό την μεγάλης εορτής 24/12 και 5/1 αντίστοιχα. Μετά τις προφητείες του εσπερινού, λίγο μετά την είσοδο και το «φως ιλαρόν», εισερχόμαστε αυτόματα στον Τρισάγιο ύμνο και στη συνέχεια στην θεία λειτουργία του μεγάλου Βασιλείου. Επαναλαμβάνω αυτό συμβαίνει την παραμονή των Θεοφανείων και την παραμονή του Χριστουγέννων. Την ημέρα του Αγίου Βασιλείου η θεια λειτουργία του μεγάλου Βασιλείου τελείται κανονικά από το «Ευλογημένη» μέχρι το «Διευχών» διότι δε γίνεται μαζί ο εσπερινός αλλά προηγείται ο όρθρος της 1ης Ιανουαρίου.
4. Μεγάλος Αγιασμός
Η Ακολουθία του Μεγάλου Αγιασμού είναι μια εορταστική ακολουθία που αναπαριστά την Βάπτιση του Κυρίου και τελείται την 5η και 6η Ιανουαρίου πρωίμετάτην θεια Λειτουργία.
Η διαφορά του Αγιασμού της 5ης και της 6ης Ιανουαρίου είναι η μεγάλη πανηγυρική ιερατική ευχή «ΤριάςΥπερούσιε» η οποία λείπει από την 5η Ιανουαρίου και λέγεται μόνο την κυριώνυμο ημέρα των Θεοφανείων. Τελούνται δυο αγιασμοί για πρακτικούς λόγους, για να πάρει όλος ο λαός αγιασμό πιο εύκολα αλλά είναι και κατάλοιπο των ομαδικών βαπτίσεων που γίνονταν τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες παραμονή και ανήμερα των Θεοφανείων. Ο Μεγάλος Αγιασμός αρχίζει μετά την εκφώνηση της οπισθαμβώνου ευχής της θείας Λειτουργίας και περιλαμβάνει:
α. τρία ιδιόμελα και ένα δοξαστικό σε ήχο πλάγιο του τετάρτου,
β. τρεις προφητείες,
γ. αποστολικό και Ευαγγελικό ανάγνωσμα,
δ. τα ειρηνικά,
ε. τις ευχές
στ. την ειρήνευση και την τελική ευχή «Κλίνον Κύριε»,
ζ. Το «Εν Ιορδάνη» τρείς φορές (κατα τη στιγμή αυτή ο ιερέας βυθίζει κάθετα τον τίμιο Σταυρό στην κολυμπήθρα του αγιασμού)
η. Το κοντάκιο «Εν τοις ρείθροις» την 5η Ιανουαρίου και «Επεφάνης σήμερον» την 6η Ιανουαρίου(στιγμή κατατην οποία ραντίζει το ναό και όλο το εκκλησίασμα).
Ακολουθεί ένα επίκαιρο ιδιόμελο και μετά αμέσως το «Είη το όνομα Κυρίου» και η Απόλυση της θείας Λειτουργίας με το χαρακτηριστικό: «Ο εν Ιορδάνη υπό Ιωάννου βαπτισθήναι καταδεξάμενος Χριστός ο Αληθινός Θεός ημών…».
5. Μεθέορτα Χριστουγέννων και Θεοφανείων.
Η μεθέορτη περίοδος των Χριστουγέννων ξεκινάει από την 26η και ολοκληρώνει την 31η του Δεκεμβρίου, όπου έχουμε την απόδοση της εορτής.
Προεόρτια και μεθέορτη περίοδος της Περιτομής του Κυρίου δεν υπάρχει. Η γιορτή εορτάζεται μία μέρα, την 1 Ιανουαρίου και αποδίδεται την ίδια ημέρα. Τα προεόρτια της εορτής των Θεοφανείων ξεκινάνε, όπως είπαμε και παραπάνω, από την 1 Ιανουαρίου το εσπέρας και ολοκληρώνονται την 5η Ιανουαρίου. Η εορτή των Θεοφανείων εορτάζεται από την 6η Ιανουαρίου μέχρι και την 14η Ιανουαρίου όπου και γίνεται η απόδοση της εορτής, κατά την οποία (απόδοση) ψάλλεται σχεδόν απαραλλάκτως η ακολουθία της 6ης Ιανουαρίου όπως ψάλλεται σχεδόν απαραλλάκτως η ακολουθία της 25ης Δεκεμβρίου στην απόδοση των Χριστουγέννων 31 Δεκεμβρίου. Για τα μεθέορτα ισχύουν όσα γράψαμε για τα προεόρτια με τις εξής κυρίως διαφορές:
α. Αντί για προεόρτιο απολυτίκιο και κοντάκιο κατά την μεθέορτη περιοδο ψάλλουμε το απολυτίκιο του και το κοντάκιο της κύριας ημέρας της εορτής.
β. Το ίδιο ισχύει και για τους κανόνες, όπου ψάλλονται της κύριας ημέρας της εορτής
και
γ. δεν υπάρχουν μεθέορτοι κανόνες του αποδείπνου.
Υπενθυμίζουμε πως το λειτουργικό βιβλίο «Παρακλητική» ή «Οκτώηχος η Μεγάλη» δεν χρησιμοποιείται από την 20η Δεκεμβρίου μέχρι και την 14η Ιανουαρίου. Ανοίγει μόνο Σάββατο εσπέρας και Κυριακή πρωί. Εκτός εάν πέσουν τα Χριστούγεννα ή τα Θεοφάνεια ημέρα Κυριακή, Περίπτωση κατά την οποία παραμένει επίσης κλειστή (αν και Κυριακή ημέρα) το βιβλίο της Παρακλητικής.
Πραγματοποιήθηκε με τη χάρη του θεού σήμερα πρώτη Κυριακή του νέου έτους, 2 Ιανουαρίου 2022, η 10η κάθε σειράν σύναξη Αναγνωστών των ενοριών της Ερμιονίδος . Στην αρχή ευλογήθηκε η βασιλόπιτα και μοιράστηκε. Το φλουρί έπεσε στον αναγνώστη κύριο Αθανάσιο Τσοκανά.