Η εισήγηση μας στην εκδήλωση Βυζαντινής Μουσικής την 7η Μαΐου στον Μητροπολιτικό Ιερό Ναό Τίμιου Προδρόμου Κρανιδιου
Πανοσιολογιωτατε Άγιε Πρωτοσυγκελε
Σεβαστοί πατέρες
Μουσικολογιώτατοι κ καθηγητές της εκκλησιαστικής ψαλτικής τεχνης
Αγαπητοι σπουδαστές και σπουδάστριες της σχολής βυζαντινής μουσικής της Ερμιονιδος
Αγαπητοι αδελφοί
Χριστός Ανέστη !
Με ιδιαίτερη χαρα κατά την αναστάσιμη αυτή περιοδο σας υποδεχόμαστε εδώ στον Μητροπολιτικό ναό του Τίμιου Προδρόμου για να απολαύσουμε την χαρα της μεταξύ μας κοινωνίας, να αγαλλιασουμε πνευματικά απο την βυζαντινή μελωδία και να εντρυφήσουμε στα μηνυματα των υμνων του Πεντηκοσταριου.
Σύμφωνα με τον εμπνευσμένο ορισμό του διευθυντού της σχολής βυζαντινής μουσικής της Ιερας Μητροπόλεως μας ο Άγιος Νεκτάριος κ Δημητρίου Καλομοίρη , ψαλμωδία είναι η ευλαβής και μυσταγωγική, φωνητική – προσωπική ή ομαδική – προσευχητική (επι) κοινωνία του πιστού με το Θεό, που γίνεται στην ατομική προσευχή και κυρίως στις κοινές λατρευτικές συνάξεις της Εκκλησίας μας, με τη βοήθεια και χρήση της Υμνολογίας και της Ψαλτικής τέχνης. Κι αυτά κατά την τάξη και παράδοση της Εκκλησίας μας, στην οποία αποκαλύφθηκε από το Θεό και θεσπίστηκε από τους προφήτες στην Π.Δ., αναγνωρίσθηκε και κοινοποιήθηκε από τον ίδιο τον Κύριο Ημών Ιησού Χριστό στην Κ.Δ., παραδόθηκε και καθιερώθηκε από τους Αποστόλους, περιφρουρήθηκε, καλλιεργήθηκε και αναπτύχτηκε από τους πατέρες της Εκκλησίας μας, προσδιορίστηκε και κανονίστηκε από τις αγίες Συνόδους, διασώθηκε, καλλιεργήθηκε και καλλωπίστηκε από φωτισμένους και ταλαντούχους υμνωδούς, μελωδούς και μελουργούς, χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται επί αιώνες στις λατρευτικές συνάξεις, στις ιεροτελεστίες, στις ιερές ακολουθίες, στα μυστήρια και στην εν γένει λατρευτική ζωή της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας.
Αφού λοιπόν έχει τόσο υψηλή αποστολή αυτή η διακονια της ψαλμωδίας και αποτελεί την προσφορά του θεϊκού δώρου , της ανθρώπινης φωνής η οποία εμπλουτίζεται με την τεχνη των ήχων και όπως η ελληνική μουσική παραδοση την διαμόρφωσε, ερχόμαστε αντιμέτωποι με τη δίκη μας ευθύνη. Μια ευθύνη ημων των σύγχρονων χριστιανων και Ελλήνων να προσλάβουμε αυτή την παράδοση . Διότι η παράδοση χωρίς παραλαβή , πρόσληψη και οικειοποίηση από μέρους των μεταγενέστερων καταντά να γίνεται μουσιακο έκθεμα και υπόθεση τελικά που δε μας συγκινεί και δε μας αφορά.
Στο σημείο αυτό επιτρέψτε μου να αναφέρω τους λόγους του Μεγάλου Βασίλειου για την ψαλμωδία : τὸ μέγιστον τῶν ἀγαθῶν τὴν ἀγάπην ἡ ψαλμῳδία παρέχεται,»
«Η ψαλμωδία εξασφαλίζει το υψηλότερο όλων των αγαθών, την αγάπη»
Μας διδάσκει ο ιερος πατηρ και ας κρατήσουμε όλοι στην ψυχή μας αυτή του την κατεύθυνση, πως η ψαλμωδία του Θεού που μιμείται την ακαταπαυστη δοξολογία της Τρισηλιου Θεοτητος υπό των Αγγελικών δυνάμεων, μας εξασφαλίζει το θεϊκό δώρο της αγάπης . Δηλαδή μέσω της ψαλμωδίας εκφράζουμε την αγάπη μας και τη λατρεία μας προς το Θεό αλλά και καλλιεργούμε ταυτόχρονα αυτή μας την αγάπη με θυσιαστικο φρόνημα, μέσω της άσκησης , του κόπου που απαιτείται ώστε να βγάλουμε μέσα από το ίδιο μας το σώμα τη φωνή μας με τρόπο ιεροπρεπη και κατανυκτικό ώστε να οδηγείτε στην μέθεξη και την προσευχή ο πιστος λαός που μας ακούει και του οποίου εκπρόσωποι είμαστε οι ιερείς και οι ιεροψαλτες. Καλλιεργείται η αγάπη μέσω της ψαλμωδίας, αφού αποτελεί στοιχείο ενότητας μέσα στο ιερό χώρο του ναου η όχι πάντα εν ενι στόματι αλλά πάντα εν μια καρδιά δοξολογία του Θεού από την εκκλησιαστικη σύναξη εν τω συνδεσμω της αγάπης με βασικο στόχο την μετά αγάπης φόβου Θεού και πίστεως μετοχή μας στην θεια Κοινωνία του σώματος και του αίματος του Χριστού. Άρα η συμμετοχή των ιεροψαλτών στα ιερά μυστήρια της αγάπης με αποκορύφωμα την ιερά εξομολόγηση και την θεια κοινωνία ας αποτελούν κύριο μέλημα και προϋπόθεση για την κατά Θεον έκβαση της αποκλειστικά εκκλησιαστικής διακονιας τους. Ο Ιεροψαλτης δεν είναι καλλιτέχνης με την εννοια
της προβολής του ταλέντου του. Είναι συλλειτουργος σε έργο ιερό κατά το οποίο προσφέρει την ψυχή του στη σύναξη των πιστών συν αμαρτωλών αδελφών του. Είναι μέτοχος και φορέας της ορθόδοξης θεολογίας και των σωστικών μηνυμάτων τα οποία ευρίσκονται εν αφθονία στα ανυπέρβλητα υμνολογικα κείμενα σε γλώσσα αρχαιοπρεπή και ποιητικη. Μεγάλο αυτό το προνόμιο που έχουμε. Το να είμαστε δηλαδή φορείς και διάκονοι μιας τόσο υψηλής Ιερας παραδοσεως. Όμως στον μεταπτωτικό κόσμο και στην δίνη της καθημερινότητας τίποτε δεν είναι ρόδινο και ιδανικό. Η συνεργασία σε κάθε επίπεδο αποτελεί μια συνεχή πρόκληση για τον καθένα μας. Οι πειρασμοι και η μάχη μας με το εγώ μας, προβάλουν συχνά πυκνά. Η ιεροψαλτικη διακονια για πολλούς είναι απλώς και μόνο ένα επάγγελμα. Όντως είναι επάγγελμα με την αρχαιοελληνική εννοια του ρήματος επαγγέλλομαι, είναι δηλαδή μια υπόσχεση και μια ευθύνη που οφείλουμε να φέρουμε εις πέρας. Προϋποθέτει συστηματική καλλιέργεια της αγιοπνευματικης ζωης, πνεύμα συνεργασίας και αυταπάρνηση καθότι οι απαιτησεις είναι αρκετές αν δεν θέλουμε να γίνουμε ψαλτες των Κυριακών και των εορτών. Εκτος από τις μουσικες γνωσεις, την ικανότητά μας δηλαδή να διαβάζουμε και να εκτελούμε αρτια τα φθόγγοσημα, χρειάζονται και γνωσεις του τυπικού: το τι ψάλλουμε και πότε το ψάλλουμε γνωρίζοντας σταδιακά την λογική και τη δομή κάθε μιας ιερας ακολουθίας ξεχωριστα. Επισης και η συχνή ή περιστασιακή μελέτη των υμνολογικών κειμένων από απόψεως γλωσσικής και ερμηνευτικής/ θεολογικής στα πλαίσια της σχολής ή με προσωπική ενασχόληση, συντελεί καθοριστικά στην ολοκληρωμένη απόδοση των ιερών ύμνων. Τα βασικά στοιχεία όμως που απαιτεί η ψαλτική διακονια θεωρώ πως είναι τρία: ένθεος ζήλος, φόβος Θεού και συχνή παρουσία στο αναλόγιο. Εκτός από την ψυχική ωφέλεια και την πνευματική ανάταση, τον ιερό ενθουσιασμό και την χαρα της προσφοράς με τα οποία αποζημιώνει η κοπιώδης διακονία του τον ιεροψάλτη, η διακονία του αυτή στην εκκλησία, αμοίβεται και χρηματικά αναλόγως με τις δυνατότητες κάθε ενορίας. Ιδού ένα ευαίσθητο σημείο της διακονίας αυτής το οποίο ο καθένας μας με σύνεση ας σκεφτεί και ας πράξει αναλόγως. Ας κρατήσουμε όμως, αδελφοί μου, τη ιεροψαλτική διακονια ψηλά, τόσο σε επίπεδο ηχητικού αποτελέσματος εκ της ψαλμωδίας όσο και σε επίπεδο συνεργασίας. Σε αυτό θα μας βοηθήσει καθοριστικά η σχέση μας με τα ιερά μυστήρια όπως προαναφέραμε, και η προσωπική σχέση μας με τον Επίσκοπό μας στοιχεία που συνιστούν την ορθή εκκλησιολογική μας τοποθέτηση.
Ας ευχαριστήσουμε όλοι εκ βάθους καρδιάς τον Σεβασμιώτατο Ποιμενάρχη μας για την πατρική του μέριμνα και αγωνία για την διατήρηση της ψαλτικής αυτής παραδοσεως και την μεταλαμπάδευσή της στις νέες γενιές. Καρπός αυτής της ποιμαντικής μέριμνας αποτελεί η ανάπτυξη της δραστηριότητας της σχολής βυζαντινής μουσικής που ιδρύθηκε ήδη από το 1986 στην Αίγινα, και την τελευταία δεκαετία ενεργά λειτουργεί και στην Ερμιονίδα στο Κρανίδι στην Ερμιονη και την θερμησια με καθηγητές τον θεολόγο κ Κωνσταντίνο Βενεκα τον αιδεσιμολογιώτατο πρωτοπρεσβύτερο π Δημήτριο Αμπελά και τον αναγνώστη και ιεροψάλτη κ. Ιωάννη Νακη αντιστοίχως, τους οποίους θερμά ευχαριστούμε για την θυσιαστική διακονια και προσφορά τους. Ευχαριστούμε και συγχαίρουμε και τους αγαπητούς μας σπουδαστές και τις σπουδάστριες της σχολής, για την πρόθυμη συμμετοχή τους εν μέσω των προκλήσεων και του έντονου περισπασμού απο κάθε τι το παραδοσιακό που χαρακτηρίζει την μετανεωτερικη εποχη. Η συμμετοχή μαθητών στα παραρτήματα της σχολής εδώ στην Ερμιονίδα είναι ελπιδοφόρα αλλά από όλους μας εφημερίους, ιεροψαλτες εκπαιδευτικούς και γονεις είναι απαραίτητη η εντονότερη συστράτευση προς ενίσχυση αυτού του ιερού σκοπού. Οι καρποί από την λειτουργία της σχολής ήδη διαφαίνονται και μας γεμίζουν αισιοδοξία. Αξίζει να αναφέρουμε την συμμετοχή της χορωδίας της σχολής σε ενοριακές εκδηλώσεις του ενταύθα ιερού μητροπολιτικού ναου , την συμμετοχή στις πανηγύρεις της Ιερας μονής Αγίων Αναργυρων Ερμιονης και Τίμιου Προδρόμου Κρανιδιου και τη συμμετοχή στον αναστάσιμο εσπερινό κάθε Σάββατο εδώ σε αυτόν τον ναό .
Είθε όλοι μας να είμαστε άξιοι και διαρκώς καταρτιζόμενοι συνεργοί στην λατρεία του Ανασταντος Χριστού και προς δόξαν του Αγίου ονόματος Του! Κλείνοντας θα σας διαβάσω μερικούς στίχους που εμπνεύστηκα προετοιμάζοντας την αποψινή εκδήλωση και τους αφιερώνω στους εκλεκτούς μας συνεργάτες και Διακόνους των ιερών αναλογιών
Ο τίτλος του στιχουργήματος είναι
Ο Ιεροψαλτης
Του παπά φιλάει το χέρι και το ράσο του φορεί, στο ψαλτήρι ανεβαίνει με χαρά και προσευχή.
Το οχτωήχι σαν ανοίγει για άλλες σφαίρες ξεκινά. Το απήχημα ψελλίζει και το διαπασών κρατά.
Διώχνει σκέψεις και φουρτούνες της προσκαίρου αυτής ζωής και τα χέρια απλά γυρίζει στο ρυθμό της μουσικής.
Του Δαμασκηνού τη γλώσσα επενδύει βυζαντινά και αν δεν ξέρει πολλές νότες ψάλλει απλά και ταπεινά.
Το χερουβικό σαν φτάσει ως αγγέλων μιμητής στο «Τριαδι» μας ανάγει σε σκηνώματα ζωης.
Σαν τον Πέτρο αυτός ορθρίζει προς το μνήμα του Χριστού και το μήνυμα σκορπίζει της Ανάστασης Αυτού.
Η φωνή το όργανό του, η καρδιά του πάει μπροστά και ακολουθούν οι φθόγγοι, οι πεταστές και τα γοργά.
Ό,τι είναι οι παλμοί στο σώμα είναι ο ψάλτης στο ναό. Όσο ζει και όσο υπάρχει μεγαλύνει τον Θεό.
Σας ευχαριστώ !